της Ελένης Πορτάλιου 17/5/2017
Ο ΠΡΩΘΥΠΟΥΡΓΟΣ ΠΟΛΕΟΔΟΜΕΙ
17 Μαρτίου κι ενώ η διαπραγμάτευση βρισκόταν στα βράχια ο πρωθυπουργός ανακοίνωσε (βλέπε αναλυτικό δισέλιδο ρεπορτάζ Αυγής) τα πολεοδομικά του σχέδια για την Αθήνα στο δήμαρχο Αθηναίων κ. Καμίνη. Ερήμην Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας, αρμόδιων υπηρεσιών, του ίδιου του δήμου – ο οποίος είχε εκπονήσει αναλυτική μελέτη για το Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδή/ Ιλισίων – της Περιφέρειας Αττικής και πολύ περισσότερο των κατακτημένων ρυθμίσεων με πολύχρονους αγώνες κοινωνικών και οικολογικών κινημάτων, το Γραφείο Πρωθυπουργού σχεδιάζει για την πρωτεύουσα και δημοσιοποιεί τις τελεσίδικες αποφάσεις του. Θα μπορούσε εύλογα να σκεφτεί κανείς ότι, εν όψει του 4ου μνημονίου και των νέων μέτρων απομείωσης των ήδη δραματικά συρρικνωμένων λαϊκών εισοδημάτων, ανακαλύπτεται το «παράλληλο πρόγραμμα» ως επικοινωνιακός αντιπερισπασμός στην κοινωνική αγανάκτηση. Από αυτού του τύπου τις εξαγγελίες ελάχιστες προτάσεις προχωρούν και συνήθως δεν αποκλίνουν από τη νεοφιλελεύθερη ορθοδοξία.
Στη συγκεκριμένη περίπτωση, όμως, απεδείχθη ότι υπάρχει πολιτική βούληση η οποία εδράζεται στη γενικότερη κυβερνητική επιθυμία να ικανοποιήσει τους μεγαλοεπιχειρηματίες των ΠΑΕ, προσφέροντας σοβαρά ανταλλάγματα ώστε να τους προσεταιριστεί πολιτικά καθώς θεωρεί ότι διαθέτουν τεράστια ισχύ ελέγχοντας τους οπαδούς των ομάδων. Πρόσφατα εξάλλου η κυβέρνηση είχε ανακοινώσει ότι η ανάπτυξη προχωρά στην Ελλάδα, ονομάζοντας επενδύσεις τον ΟΠΑΠ, το γήπεδο της ΑΕΚ – γενικά τα γήπεδα – και τα βελτιωμένα τσιγάρα Παπαστράτος. Δεν μας εξήγησε βέβαια ο πρωθυπουργός που θα βρεθούν τα χρήματα για τη νέα «αναπτυξιακή» επένδυση του γηπέδου του Παναθηναϊκού, τα οποία δήλωσε ότι έχουν εξασφαλιστεί. Προφανώς θα υφαρπαγούν από τους πόρους των δημοσίων επενδύσεων, του ΕΣΠΑ και συναφείς πηγές ζωτικής σημασίας για τις τεράστιες ανάγκες των υποβαθμισμένων περιοχών της Αττικής. Σε κάθε περίπτωση, όμως, μετακόμισε, με Λουδοβίκεια αντίληψη της εξουσίας του, το γήπεδο στον πυρήνα του Μητροπολιτικού Πάρκου Γουδή και συγκεκριμένα στον πυρήνα των 900 στρεμμάτων που αποτελεί περιοχή προστασίας στην οποία απαγορεύεται η δόμηση.
ΔΕΚΑ ΧΡΟΝΙΑ ΠΡΙΝ …
Ας γυρίσουμε δέκα περίπου χρόνια πριν. Το οικολογικό κίνημα, τα δημοτικά σχήματα στα οποία μετείχε η ριζοσπαστική αριστερά και τα κινήματα πόλης διεκδικούσαν 3 Μητροπολιτικά Πάρκα ως βασική προϋπόθεση για την αναβάθμιση της Αττικής: στο Ελληνικό, στο Γουδή και στον Ελαιώνα. Από αυτά οριστικοποιήθηκε θεσμικά με το Π.Δ. Προστασίας Υμηττού 2011 (ΦΕΚ 187/Δ /2011 αρ. 4) από τον Οργανισμό Αθήνας – με βάση ερευνητικό πρόγραμμα που εκπονήθηκε από επιστήμονες των Αρχιτεκτονικών Σχολών Αθήνας και Ξάνθης – μόνο το Μητροπολιτικό Πάρκο Γουδή/Ιλισίων, χάρη στους αγώνες της ομώνυμης Επιτροπής, των Συλλόγων Άνω και Κέντρου Αμπελοκήπων, της Ανοιχτής Πόλης και πολλών άλλων κινήσεων από τους παρακείμενους δήμους και τον Υμηττό που συνέβαλαν επίσης. Στην αναλυτική απογραφή των επιμέρους ιδιοκτησιών υπήρξε εξονυχιστική μελέτη από την αρμόδια υπηρεσία του δήμου Αθηναίων. Το πάρκο είχε θεσμοθετηθεί ήδη με τον Ν.732/1977, βάσει του οποίου παραχωρήθηκε μέρος του στους δήμους Ζωγράφου, Αθηναίων και Χολαργού. Εντάχθηκε από το 1979 στην περιοχή προστασίας του Υμηττού και στο «Δίκτυο υπερτοπικών πόλων πρασίνου, ήπιας αναψυχής, πολιτισμού και αθλητισμού» του Ρυθμιστικού Σχεδίου Αθήνας 1985.
Βεβαίως, η υλοποίηση επί του εδάφους του Μητροπολιτικού Πάρκου Γουδή-Ιλισίων, συνολικής έκτασης 4.000 στρεμμάτων, είχε ήδη σοβαρά εμπόδια λόγω του πολυσύνθετου καθεστώτος ιδιοκτησίας και χρήσεων και των αυθαίρετων μεγαθηρίων που πρέπει ν’ απομακρυνθούν (μπάντμιντον, κτίριο Αστυνομίας). Σε κάθε περίπτωση υπήρξαν προτάσεις άμεσων παρεμβάσεων, πχ απαγόρευση κυκλοφορίας αυτοκινήτων εντός του πάρκου, που αν είχαν προχωρήσει, όπως και η συνεννόηση μεταξύ των φορέων ιδιοκτησίας , σήμερα το πάρκο θα ήταν εν μέρει πραγματικότητα.
Όσον αφορά τα δύο άλλα Μητροπολιτικά Πάρκα – Ελληνικού και Ελαιώνα – ο αγώνας συνεχίζεται. Στο Ελληνικό για ν’ αποτραπεί η απολύτως καταστροφική οικονομικά, κοινωνικά και οικολογικά για το Λεκανοπέδιο «επένδυση», δηλαδή η δημιουργία μιας ιδιωτικής πόλης έκτασης έως 3.600.000 τμ. και πληθυσμού 27.000 κατοίκων.
Η περίπτωση του Ελαιώνα είναι πολύ πιο σύνθετη και δύσκολη, καθώς δεν πρόκειται ακριβώς για καθορισμένη έκταση που διεκδικείται ως Μητροπολιτικό Πάρκο, αλλά για την εφαρμογή του διατάγματος 1995, που ορίζει περίπου 33% πράσινο στη συνολική έκταση της περιοχής. Όμως οι πράξεις εφαρμογής έχουν σταματήσει, ο Ελαιώνας δομείται καθημερινά, οι αξίες γης ανεβαίνουν και η προοπτική διασφάλισης του αδόμητου χώρου, με εισφορές και απαλλοτριώσεις, απομακρύνεται. Η Επιτροπή για τη Σωτηρία του Ελαιώνα έδωσε ένα δύσκολο αγώνα στο Βοτανικό για την αποτροπή οικοδόμησης του Mall ιδιοκτησίας Βωβού 72.000 τμ και των εγκαταστάσεων του δήμου Αθηναίων 42.500 τμ, που είχαν χωροθετηθεί μαζί με το γήπεδο του Παναθηναϊκού στη μοναδική συγκεντρωμένη αδόμητη γη της περιοχής. Ο αγώνας απέκτησε ευρύτερες πολιτικές και κοινωνικές διαστάσεις, αποδεικνύοντας ότι, όπως συμβαίνει και σε άλλες περιπτώσεις, η προστασία του περιβάλλοντος περνά μέσα από συγκρούσεις με μεγάλα ιδιωτικά συμφέροντα και τις πολιτικές που τα στηρίζουν. Η απόφαση του ΣτΕ έδωσε τη λύση, περιορίζοντας τη δόμηση στην απαραίτητη για τις ανάγκες του γηπέδου έκταση.
Παρ’ όλα αυτά η απομάκρυνση του γηπέδου από τη Λεωφόρο Αλεξάνδρας δεν προχώρησε αν και η σημερινή χωροθέτηση στον ασφυκτικά δομημένο αστικό ιστό της περιοχής των Αμπελοκήπων είναι απολύτως ασύμβατη με τη λειτουργία της πόλης. Αντίθετα, το γήπεδο προικοδοτήθηκε με επιπλέον συντελεστή, θέση στην οποία συνηγόρησαν και ορισμένοι βουλευτές του ΣΥΡΙΖΑ όταν ήταν στην αντιπολίτευση, ψηφίζοντας λευκό στη σχετική τροπολογία. Η απομάκρυνση του γηπέδου συνδέεται με μια ευρύτερη ανάπλαση από τα Κουντουριώτικα στο χώρο του γηπέδου της Αλεξάνδρας, που θα εκκενωθεί, μέχρι τις προσφυγικές κατοικίες οι οποίες έχουν διασωθεί και χαρακτηριστεί διατηρητέα μνημεία. Όλα αυτά τα επανέφερε ο πρωθυπουργός για να διανθίσει την καταστροφική μετακόμιση του γηπέδου στο Γουδή με αναπλάσεις που εκκρεμούν χρόνια. Να σημειώσουμε ότι στα σχέδια εκκένωσης του χώρου στην Αλεξάνδρας και μεταφοράς στο Βοτανικό, στο κενό οικόπεδο είχαν σχεδιάσει ένα τεράστιο υπόγειο πάρκινγκ !
Πρέπει, πάντως, να σημειώσουμε ότι στην περίπτωση της μετακόμισης του Παναθηναϊκού στο Βοτανικό η ΠΑΕ δεν επρόκειτο να επενδύσει δικά της χρήματα. Γιατί ήδη, με ευθύνη της δημοτικής αρχής Κακλαμάνη, είχε υπάρξει, με βάση τα φαραωνικά σχέδια που ανέκοψε το ΣτΕ, μια λεόντειος συμφωνία μεταξύ δήμου και Παναθηναϊκού σύμφωνα με την οποία ο δήμος θα χρηματοδοτούσε το γήπεδο. Αυτό είναι απαράδεκτο σε κάθε περίπτωση χωροθέτησης – οι επιχειρηματίες του ποδοσφαίρου δεν μπορεί να χρηματοδοτούνται με δημόσιο χρήμα. Το σχέδιο του Βοτανικού δεν προχώρησε ελλείψει επενδυτών.
ΤΑ ΣΗΜΕΡΙΝΑ ΔΕΔΟΜΕΝΑ
Δεδομένης αυτής της προϊστορίας του θέματος, είναι απολύτως εύλογη η κοινή τοποθέτηση των επιστημονικών φορέων και περιβαλλοντικών οργανώσεων : Σύλλογος Ελλήνων Πολεοδόμων (ΣΕΠΟΧ), Τομέας Πολεοδομίας και Χωροταξίας ΕΜΠ, Ελληνική Εταιρεία Περιβάλλοντος και Πολιτισμού, Επιστημονική Εταιρεία Δικαίου, Πολεοδομίας, Χωροταξίας, WWF Ελλάς, Σύλλογος Αρχιτεκτόνων/Τμήμα Αττικής, που σε κοινή ανακοίνωσή τους διαφωνούν ριζικά με τη χωροθέτηση από τον πρωθυπουργό του γηπέδου Παναθηναϊκού στον πυρήνα του Μητροπολιτικού Πάρκου και επαναφέρουν τη λύση του Βοτανικού, σύμφωνα και με την απόφαση του ΣτΕ. Στην κοινή ανακοίνωσή τους καταλήγουν «Η χωροθέτηση μιας μεγάλης αθλητικής μονάδας, με συνοδευτικές χρήσεις εμπορίου και αναψυχής, όπως και με τις τεράστιες απαιτήσεις κίνησης και στάθμευσης αυτοκινήτων, δεν μπορεί παρά να έρθει σε αντίθεση τόσο με τον χαρακτήρα του πάρκου ως τόπου υψηλού πρασίνου όσο και με τα τέσσερα νοσοκομεία της περιμετρικής ζώνης του. Επιπλέον επιβαρύνει περιβαλλοντικά και κυκλοφοριακά τις όμορες περιοχές κατοικίας Παπάγου, Χολαργού και Ζωγράφου».
Να σημειώσουμε ότι οι σχεδιασμοί του ΥΠΕΝ επί υπουργίας κ. Σκουρλέτη ήταν απόλυτα συμβατοί με τη θεσμοθέτηση του Μητροπολιτικού Πάρκου Γουδή-Ιλισίων και είχε δηλωθεί στην Επιτροπή Αγώνα η αποφασιστικότητα του υπουργείου να προχωρήσει στην προστασία της βασικής έκτασης των 900 στρ., που αποτελούν και τον πυρήνα του πάρκου, στην έγκριση του Γενικού Σχεδίου και στη συγκρότηση διαχειριστικού φορέα.
Σε κάθε περίπτωση, τόσο ο πρωθυπουργός όσο και όλοι οι εμπλεκόμενοι φορείς πρέπει να γνωρίζουν ότι ο Παναθηναϊκός δεν θεμελιώνει ιδιοκτησιακό δικαίωμα στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας. Δεν του ανήκει δηλαδή ο χώρος ιδιοκτησιακά. Στο Master plan τον σχεδίων για τον Βοτανικό που ανακόπηκαν, στην παράγραφο με τίτλο «Η εγκατάσταση στη Λεωφόρο», περιγράφεται με σαφήνεια ότι ο Παναθηναϊκός εγκαθίσταται στο χώρο του Δήμου Περιβόλα, τον οποίο και διαμορφώνει σε γήπεδο, το 1920. Δεν αγοράζει τον χώρο και δεν υπάρχει παραχωρητήριο, όπως είχε άλλωστε ομολογήσει ο τότε δήμαρχος Αθηναίων κ. Κακλαμάνης σε μια στιγμή έκρηξης λόγω ασυμφωνίας με τον ερασιτέχνη Παναθηναϊκό.
Ας επανέλθουμε στα πολεοδομικά σχέδια του πρωθυπουργού. Στο ρεπορτάζ της Αυγής (17/3/2017) αναφέρονται σχετικά με τη συνάντηση του Ερασιτέχνη Παναθηναϊκού με κυβερνητικά στελέχη. Σύμφωνα με πληροφορίες της εφημερίδας διαπιστώθηκε καλή διάθεση συνεργασίας και οι παράγοντες του Ερασιτέχνη Παναθηναϊκού ζήτησαν από τα κυβερνητικά στελέχη : «α) να αναγνωριστούν και να διατηρηθούν τα δικαιώματα του Ερασιτέχνη όπως έχουν παγιωθεί στη Λεωφόρο Αλεξάνδρας, β) το ποδοσφαιρικό γήπεδα να ανήκει στον Ερασιτέχνη, γ) να προβλεφθούν χώροι για όλα τα τμήματα του συλλόγου, δ) να δημιουργηθούν οι συνθήκες που θα διασφαλίσουν τη βιωσιμότητα και τη συντήρηση των εγκαταστάσεων, ε) το “Απόστολος Νικολαΐδης” να γκρεμιστεί μόνο όταν κατασκευαστούν και λειτουργήσουν όλες οι εγκαταστάσεις στο Γουδή». Απ’ ότι φαίνεται όμως δεν είναι όλοι σύμφωνοι στην οικογένεια του Παναθηναϊκού. Σύμφωνα με την Αυγή, διαφωνεί «η “πράσινη” ΚΑΕ με την κατασκευή του ποδοσφαιρικού γηπέδου στο Γουδή και αντιπροτείνει να στεγαστούν όλα τα τμήματα του συλλόγου στο ΟΑΚΑ για τα επόμενα 99 χρόνια ! Είναι χαρακτηριστικό ότι το site newsbomb.gr, συμφερόντων Δημήτρη Γιαννακόπουλου, είχε τίτλο “Προεκλογικά παιχνίδια στην πλάτη του κόσμου του Παναθηναϊκού από Παππά και Μπαλτάκο».
Η λύση ΟΑΚΑ θα ήταν η προσφορότερη για όλες τις άστεγες ποδοσφαιρικές ομάδες γι’ αυτό και πρέπει να συζητηθεί σοβαρά. Πρόκειται για χρησιμοποίηση υποδομών που χρυσοπληρώσαμε στους Ολυμπιακούς Αγώνες, διάσωση ελεύθερων χώρων, προστασία των κατοικημένων περιοχών από ασύμβατες χρήσεις κ.λπ. Το με ποιους όρους και ποιές διαδικασίες είναι προφανώς ανοιχτό θέμα προς συζήτηση.