Α.Π. 1963
Αθήνα 6 Νοεμβρίου 2016
11η ΓΕΝΙΚΗ ΣΥΝΕΛΕΥΣΗ ΤΟΥ ΣΑΔΑΣ Τμ. Αττικής (2.11.2016)
ΑΠΟΦΑΣΗ
ΓΙΑ ΤΟΝ ΕΛΕΓΧΟ ΚΑΙ ΤΗΝ ΠΡΟΣΤΑΣΙΑ ΤΟΥ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
ΓΕΝΙΚΕΣ ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ
Το νομοσχέδιο (ν/σ) εμφανίζεται ως συνολική ρύθμιση ζητημάτων οικιστικής ανάπτυξης και χωρικού σχεδιασμού, αλλά δεν πρόκειται περί αυτού: όχι μόνον γιατί αφήνονται άθικτα μεγάλα θέματα που σχετίζονται με τον τίτλο του, όπως η Fast Track πολεοδομική απορρύθμιση, η οικιστική άλωση των εκτός σχεδίου περιοχών, οι διατάξεις του ΝΟΚ εις βάρος του περιβάλλοντος κλπ. Το χειρότερο είναι ότι υιοθετεί κατευθύνσεις οι οποίες, πλην εξαιρέσεων, οδηγούν στην επιδείνωση ακόμα και προβλημάτων που αντιμετωπίζει. Τα προηγούμενα, μαζί με τον ανεπαρκή και εκ των υστέρων απαιτούμενο θεσμικό διάλογο για την επεξεργασία του – τα αποτελέσματα του οποίου επιφυλασσόμαστε να κρίνουμε όταν θα δημοσιοποιηθούν – και την βεβιασμένη δημόσια διαβούλευση, αποτελούν τους λόγους για τους οποίους ζητούμε την απόσυρση του Σχεδίου που ανακοινώθηκε και την σύνταξη νέου, στη κατεύθυνση του ελέγχου του περιβάλλοντος από το κράτος, με παράλληλη υλικοτεχνική ενίσχυση των δομών του και με κωδικοποίηση της σχετικής Νομοθεσίας.
Το ν/σ αναπτύσσεται σε τρία κεφάλαια, που αφορούν στην ποιότητα του δομημένου περιβάλλοντος, το πλαίσιο δόμησης και τα αυθαίρετα, με τις εξής βασικές κατευθύνσεις να το διαπερνούν στο σύνολό του:
1. Συστήνεται μια καινοφανής Γενική υπέρ- Διεύθυνση, (το Παρατηρητήριο), με πλαίσιο λειτουργίας πρόχειρο, αλλά με σαφές το κόστος της συντήρησής του, με ορατό τον κίνδυνο να εξελιχτεί ως παραδιοίκηση.
2. Επιτείνεται η ιδιωτικοποίηση του δημόσιου ελέγχου, με όρους περαιτέρω ποινικοποίησης του επαγγέλματος των μηχανικών και οικονομικής επιβάρυνσης των πολιτών.
3. Εντείνεται η εισπρακτική εκμετάλλευση της αυθαίρετης δόμησης (θέμα που απασχολεί και τα τρία κεφάλαια του ΝΣ), που αποδεδειγμένα όχι μόνον δεν αντιμετωπίζει την αυθαιρεσία, αλλά την ενθαρρύνει και την αναπαράγει.
ΓΙΑ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΑ ΤΟΥ ΔΟΜΗΜΕΝΟΥ ΠΕΡΒΑΛΛΟΝΤΟΣ
ΠΑΡΑΤΗΡΗΤΗΡΙΟ
Στεκόμαστε στις διατάξεις περί Παρατηρητήριου, γιατί η σύστασή του κινδυνεύει να δημιουργήσει προβλήματα νέα και σοβαρά. Οι διατάξεις αυτές έχουν μορφή κενού ή ασαφούς νομοθετικού πλαισίου, με χαρακτηριστικά:
1. Τις ασαφείς αρμοδιότητες, όπως ο «έλεγχος» και η «επίσπευση» του πολεοδομικού σχεδιασμού, η «μέριμνα» για τα διατηρητέα, η «παρακολούθηση» της εφαρμογής της νομοθεσίας για χώρους ΑΜΕΑ κλπ.
2. Την αλληλοεπικάλυψη αρμοδιοτήτων με υφιστάμενες δημόσιες υπηρεσίες, που δεν προκύπτουν μόνον από τα προηγούμενα, αλλά εκτείνονται και στον «εντοπισμό» και τον «έλεγχο» αυθαιρέτων, την «συνεργασία κάθε μορφής» με ιδιωτικούς και δημόσιους φορείς για ΑΜΕΑ κλπ.
3. Τα κενά, σε θέματα που αφορούν στη στελέχωση, το προσωπικό και την κατάρτιση του, καθώς και την οργάνωση και τη λειτουργία του Παρατηρητήριου, η κάλυψη των οποίων παραπέμπεται σε μελλοντικό ΠΔ και τις προθέσεις όποιου θα είναι τότε υπουργός.
Οι ασάφειες, οι αλληλοεπικαλύψεις και τα επιλεγμένα κενά γεννούν ερωτηματικά για τα σαφή και σημαντικά κονδύλια που διατίθενται για την εξυπηρέτηση αυτού του υπερτροφικού οργανισμού, αντί για έργα περιβαλλοντικής βελτίωσης.
Στα παραπάνω προστίθεται η απορία που δημιουργεί η επιλογή να συστηθεί το Παρατηρητήριο με νόμο, γεγονός που θα του προσδίδει αναβαθμισμένη θεσμική υπόσταση έναντι των συναρμόδιών του υπηρεσιών που λειτουργούν βάσει ΠΔ, ΥΑ ή με αποφάσεις αυτοδιοικητικών οργάνων. Αναπόφευκτη θα είναι η τάση να υποσκελίζονται τέτοιες υπηρεσίες ή να παρακάμπτονται από το Παρατηρητήριο.
Ο συνδυασμός των προηγουμένων με κρούσματα απόδοσης κυβερνητικών ευθυνών στις αποδιοργανωμένες και υποστελεχωμένες δημόσιες υπηρεσίες, μας οδηγούν στην απόρριψη της δημιουργίας του Παρατηρητήριου: όχι μόνον γιατί είναι βέβαιο ότι θα προσαυξήσει την ταλαιπωρία μηχανικών και πολιτών που θα βρεθούν ανάμεσα στις συμπληγάδες νέων ενδοδιοικητικών διενέξεων και πολυγλωσσίας, αλλά και για θεσμικούς λόγους. Το Παρατηρητήριο μπορεί να προσλάβει χαρακτήρα παραδιοίκησης, να εξελιχτεί σε ένα υπερτροφικό κέντρο λήψης αποφάσεων ή, στην ευτελέστερη εκδοχή, να αποτελέσει απλώς τρόπο για την εξυπηρέτηση ημετέρων.
Η καταγραφική εργασία, για αρχεία αυθαιρέτων, αδειών, ταυτότητας κτηρίων κλπ, που ανατίθενται επίσης στο Παρατηρητήριο, είναι κατ’ αρχήν χρήσιμη, αναγκαία και εφικτή. Όμως η δημιουργία, η λειτουργία και η υποστήριξη της εκάστοτε απαιτούμενης πλατφόρμας, ο καθορισμός των οποίων επίσης παραπέμπεται σε μελλοντικές υπουργικές αποφάσεις, πρέπει να μείνει στην αρμοδιότητα της Δημόσιας Διοίκησης και να μην εκχωρηθεί ως κερδοσκοπική δραστηριότητα σε άλλους ανεύθυνους φορείς, δημόσιου ή ιδιωτικού δικαίου (έχουμε ήδη την αρνητική εμπειρία από σχετικές πλατφόρμες του ΤΕΕ), με βέβαιο αποτέλεσμα, εκτός από την απώλεια του δημόσιου έλεγχου, την ταλαιπωρία των μηχανικών και των πολιτών. Ασφαλώς, αυτό δεν απαιτεί ούτε προϋποθέτει τον υπερτροφικό και δυνάμει παραδιοικητικό χαρακτήρα που προσλαμβάνει το Παρατηρητήριο στο ν/σ, τον οποίο ακριβώς απορρίπτουμε.
ΣΥΜΒΟΥΛΙΑ ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗΣ
Κατά τις προβλέψεις του ν/σ, μόνη επαρκής ειδικότητα για την άσκηση αρχιτεκτονικού ελέγχου σε σοβαρά ή ευαίσθητα αντικείμενα είναι η ειδικότητα του πολιτικού μηχανικού, και η συμμετοχή ενός πολιτικού μηχανικού στα ΣΑ απαιτεί μόνον συμφωνία του ΣΠΜΕ. Κατά τις ίδιες προβλέψεις, οι διπλωματούχοι αρχιτέκτονες, αποκτούν τα δικαιώματα των πολιτικών μηχανικών ως προς την άσκηση αρχιτεκτονικού ελέγχου, μόνον εφόσον εκτός του ακαδημαϊκού τους τίτλου επιτυγχάνουν πρόσθετες επαγγελματικές επιδόσεις! Επιπλέον, για τη συμμετοχή αρχιτέκτονα στα ΣΑ, επιπροσθέτως στην έγκριση του ΣΑΔΑΣ ΠΕΑ απαιτείται και σύμφωνη γνώμη και του ΤΕΕ…
Με αυτές τις προβλέψεις του ν/σ, οι διπλωματούχοι μιας ειδικότητας (πολ/μηχ) που δεν έχουν καν το επαγγελματικό δικαίωμα να εκπονούν μελέτες σε μια σειρά αντικείμενα ελέγχου των ΣΑ (παραδοσιακούς οικισμούς, διατηρητέα, μνημεία), όχι μόνο αποκτούν το δικαίωμα συμμετοχής στα ΣΑ, αλλά αναγορεύονται και ως οι μόνοι αρμόδιοι από την κτήση διπλώματος να τις κρίνουν…!
Τα παραπάνω, αν δεν αποτελούν εκδήλωση μιας παράκρουσης συντεχνιασμού εις βάρος των αρχιτεκτόνων, κύριος οίδε σε πια προφανώς καινούργια, παραδιοικητική λειτουργία των ΣΑ αποβλέπουν. Αυτό όμως μόνον οι ίδιοι οι συντάκτες των ευφάνταστων αυτών διατάξεων μπορούν να μας το διευκρινίσουν…
Δεν επεκτεινόμαστε σε προβλήματα όρων λειτουργίας των ΣΑ, γιατί ούτε το ΝΣ υπεισέρχεται σε αυτά, πλην επί μέρους θεμάτων (πχ δευτεροβάθμιος έλεγχος), με ρυθμίσεις που γεννούν νέα ερωτηματικά.
ΤΑΥΤΟΤΗΤΑ ΚΤΗΡΙΟΥ
Η δημιουργία της ταυτότητας των κτηρίων θα μπορούσε να αποτελεί μια νέα αφετηρία για την διαχείριση και αναβάθμιση του οικιστικού πλούτου της χώρας. Για αυτό, θα αρκούσε να αρχίσει η αρχή της υλοποίησής της με τα ηλεκτρονικά υλικά των νέων πράξεων (οικοδομικών αδειών, τακτοποιήσεων αυθαιρέτων κλπ) επί των ακινήτων.
Αντί για αυτό, μετατρέπεται σε νέο οικονομικό πλήγμα που θα συντελέσει στην απαξίωση του πλούτου αυτού. Η αναδρομική εφαρμογή, η πάγια ενασχόληση μηχανικού, η κατά περίπτωση απαίτηση για δαπανηρή στατική μελέτη πριν την έκδοση της σχετικής βεβαίωσης, προστίθενται αδικαιολόγητα στην πτώση τις τιμής των ακινήτων λόγω της κρίσης, στον ΕΝΦΙΑ, στις ενεργειακές πιστοποιήσεις κλπ.
Όσο για τους μηχανικούς, προσφέρεται μια νέα, ιδιαίτερα απαιτητική και κακοπληρωμένη εργασία, σε ένα απειλητικό πεδίο ποινικοποίησης και προστίμων.
ΠΛΑΙΣΙΟ ΔΟΜΗΣΗΣ
ΠΕΡΙΒΑΛΟΝΤΙΚΟ ΙΣΟΖΥΓΙΟ
Η Μεταφορά Συντελεστή Δόμησης αποτελεί κρίσιμο ζητούμενο να ενεργοποιηθεί, με προϋποθέσεις επίλυσης οικιστικών προβλημάτων και όχι ως μεταφορά τους αλλού (με τον κίνδυνο να κριθεί η εφαρμογή του θεσμού εκ νέου και για πολλοστή φορά αντισυνταγματική).
Κεντρική προϋπόθεση για αυτό είναι η σύνταξη προδιαγραφών, η εκπόνηση μελετών και η δημιουργία Ζωνών Υποδοχής Συντελεστή. Δεδομένου του τεράστιου σχετικού ελλείμματος παραμένει ορατός ο κίνδυνος να συνεχίσει ο εγκλωβισμός των ιδιοκτητών, με την παραγωγή τίτλων χωρίς αντίκρισμα.
4
Με δεδομένο το άθικτο υφιστάμενο Fast Track νομικό πλαίσιο της κυβερνητικής πολιτικής, μια πρόχειρη και χωρίς προϋποθέσεις χορήγηση ΤΜΣ, (στα πλαίσια ΕΣΧΑΣΕ κλπ), ασφαλώς θα εξυπηρετούσε μια τέτοια πολιτική, με σοβαρές επιπτώσεις στο περιβάλλον. Ο φόβος αυτός επιτείνεται από το άρθρο, σε αυτό το υποκεφάλαιο, περί «επίσπευσης πολεοδομικού σχεδιασμού», του οποίου ο τίτλος παραπέμπει σε ένα καθεστώς «έκτακτης ανάγκης» παρότι το περιεχόμενο του ίδιου του άρθρου παραμένει εν μέρει ασαφές.
ΟΙΚΟΔΟΜΙΚΕΣ ΑΔΕΙΕΣ
Η πολυνομία, η αντιφατικότητα και η σύγχυση γενικών και ειδικών διατάξεων, νόμων, αποφάσεων, εγκυκλίων και διοικητικών εγγράφων, τα ελλιπή υπόβαθρα και οι ασαφείς ηλεκτρονικές πλατφόρμες, η απουσία διευκρινιστικών υπεύθυνων υπηρεσιών, τοποθετούν την διαδικασία έκδοσης οικοδομικών αδειών, σε νομικό περιβάλλον κινούμενης άμμου. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον είναι αδιανόητη η έκδοση άδειας και η εκτέλεση οικοδομικών εργασιών χωρίς τον έλεγχο του σχετικού φακέλου. Κι όμως, αυτό αποτελεί πρόβλεψη του ν/σ! Ίσως επειδή κρίθηκε ότι θα διευκολυνθούν τα Fast Track οράματα ανεξέλεγκτων αναπτυξιακών έργων…
Τα βέβαια πραγματικά αποτελέσματα θα είναι:
Μια νέα γενιά αυθαιρέτων, καθώς είναι απίθανο να αποφευχθούν λάθη των μελετών, σε τόσο σαθρό νομικό τοπίο.
Η μεγάλη οικονομική επιβάρυνση των ιδιοκτητών από τα πρόστιμα και το κόστος αποκατάστασής τους, αλλά και με τις υπόλοιπες νομικές κυρώσεις που συνεπάγεται η αυθαίρετη δόμηση.
Οι συνθήκες πίεσης των μηχανικών από τους ιδιοκτήτες, η απειλή αθέμιτου ανταγωνισμού και η επιβάρυνσή τους με νομικές ευθύνες όλων των ειδών που συνεπάγεται η αυθαίρετη δόμηση.
Η διάταξη αυτή δεν διασφαλίζει ασφάλεια δικαίου για τους ιδιοκτήτες. Βρίσκεται σε προφανή αντίθεση με πρόσφατη απόφαση του ΣΤΕ και πρέπει να αποτραπεί.
Ο συνδυασμός της διάταξης αυτής με την επέκταση της ιδιωτικοποίησης του δημόσιου ελέγχου, από την κατασκευή στην μελέτη, όπως προβλέπει το ν/σ – και πάλι με οικονομική επιβάρυνση των ιδιοκτητών – οδηγεί την οικοδομική δραστηριότητα και την άσκηση του επαγγέλματος σε τροχιά αποσύνθεσης.
Είναι προδιαγεγραμμένες οι προστριβές και οι δικαστικές διαμάχες ανάμεσα σε ιδιοκτήτες και μηχανικούς, όσο και ανάμεσα στους ελέγχοντες και τους ελεγχόμενους μηχανικούς, των οποίων ο επαγγελματικός κοινωνικός ιστός διαλύεται.
Ίσως αυτό να αποτελέσει το πρόσχημα για την αναγκαστική υπαγωγή έργων και μελετών στην ιδιωτική ασφάλιση ή το κίνητρο για την προαιρετική αναζήτηση της κατεύθυνσης αυτής. Όμως η ιδιωτική ασφάλιση μπορεί να καλύπτει μέχρις ενός ορίου μελέτες και κατασκευές, το οποίο επίσης ορίζεται με ιδιωτικοοικονομικά κριτήρια. Δεν μπορεί να θεωρείται λύση στα προβλήματα που δημιουργεί η κατάλυση του δημοσίου ελέγχου.
Κατά μείζονα λόγο, αυτή η ολοκλήρωση της ιδιωτικοποίησης του δημόσιου ελέγχου των μελετών και κατασκευών αντιβαίνει στο Σύνταγμα, το οποίο ορίζει την προστασία της χωροταξίας και της πολεοδομίας ως υποχρέωση του κράτους προς τους πολίτες: πρέπει να αποτραπεί.
ΑΥΘΑΙΡΕΤΑ
Για μια ουσιαστική, εύλογη καταγραφή και υπαγωγή των αυθαιρέτων στις διατάξεις του, το ΝΣ θα τα εξέταζε μόνον ως προς τέσσερα χαρακτηριστικά τους: χρήση, δόμηση, κάλυψη και ύψος.
Όμως ο νόμος δεν ήρθε για να θέσει φραγμό στην αυθαίρετη δόμηση, αλλά για να φέρει έσοδα στα κρατικά ταμεία. Σε αυτό οφείλεται και η μεγάλη του πολυπλοκότητα. Οι κατηγορίες του προσιδιάζουν σε τιμοκατάλογο παρεχομένων υπηρεσιών, εγκυμονώντας με ακόμα ένα τρόπο την ποινικοποίηση των μηχανικών λόγω μιας ενδεχόμενης και καθόλου απίθανης, λανθασμένης ταξινόμησης.
Η απαίτηση για μελέτες στατικής επάρκειας σύμφωνα με τις ισχύουσες προδιαγραφές, απαιτεί κόστος που είναι πολλές φορές δυσανάλογο προς το πρόστιμο και αδύνατο να το επωμιστεί ο ιδιοκτήτης. Επιπλέον, με την απαίτηση αυτή, δεν διασφαλίζεται η ασφάλεια των κατασκευών: εφόσον η στατική αναβάθμισή τους δεν είναι υποχρεωτική, παρά μόνο για να απειλεί τους υπογράφοντες μηχανικούς.
Η συνεχής παραγωγή νόμων τακτοποίησης (ν.4014/11, ν.4178/13, ν/σ 2016) λειτούργησε στην αρχή κατευναστικά προς το στρώμα των μηχανικών, των οποίων το αντικείμενο δουλειάς έχει καταβαραθρωθεί στα χρόνια των μνημονίων.
Όμως η συνεχής μεταφορά των υπαγωγών αποτελεί πλέον διαρκή συνθήκη απλήρωτης εργασίας των μηχανικών οι οποίοι καλούνται να μεταφέρουν, αφού πρώτα διαβάσουν και αποκωδικοποιήσουν την κάθε φορά νέα νομοθεσία, και αφού συμπληρώσουν τα σχέδια και λοιπά έγγραφα.
Πριν την ψήφιση του 4014/11, η ΓΣ του ΣΑΔΑΣ ΠΕΑ Τμ. Αττικής είχε διακηρύξει:
Οι αρχιτέκτονες της Αττικής απορρίπτουμε τη διαδικασία εξαγοράς της διαφθοράς για την οποία μας προορίζουν. Ζητάμε την απόσυρση του νόμου και επιφυλασσόμαστε να στηρίξουμε την ακύρωσή του με ένδικα μέσα.
Πέντε χρόνια μετά, απαιτούμε την απόσυρση του σημερινού ν/σ και επιμένουμε στην ίδια διατύπωση.
Το Προεδρείο της Γενικής Συνέλευσης
Ελένη Βαφειάδου
Στεφανία Μωσσέ
Νίκος Φιντικάκης
Δείτε την απόφαση του ΣΑΔΑΣ – Τμήμα Αττικής:1963_tm-att_elegxos_prostasia_domimenou_perivallontos
Για το ίδιο θέμα διαβάστε και την εισήγηση της Ελένης Βαφειάδου