Το ασφαλιστικό Χρέος και η εμπειρία μας ως μηχανικών
Πρόκειται για τοποθέτηση που έγινε στα πλαίσια της Εκδήλωσης της 4/2 – στο ΤΕΕ, με θέμα: τα συσσωρευμένα χρέη προς τα ασφαλιστικά ταμεία και με συνδιοργανωτές, την Ανοιχτή Συνέλευση Μηχανικών και την Πανελλαδική Πρωτοβουλία Συλλόγων και Κινήσεων Ασφαλισμένων ΟΑΕΕ://www.youtube.com/watch?v=RzOF898BU08
- Η προέλευση του ασφαλιστικού χρέους
Είναι κοινός τόπος ότι εδώ και πολλά χρόνια το ασφαλιστικό σύστημα έχει υποστεί πλήρη αντιστροφή του χαρακτήρα του: από σύστημα προστασίας των εργαζόμενων τάξεων έχει μετατραπεί σε σύστημα αναδιανομής εισοδήματος σε βάρος τους μέσω μιας ιδιότυπης πρόσθετης φορολόγησης. Ενώ οι ασφαλιστικές παροχές έχουν εξανεμισθεί, τα αποθεματικά των ασφαλιστικών ταμείων έχουν απαλλοτριωθεί για άλλες σκοπιμότητες (χαρακτηριστική είναι η περίπτωση του PSI) και οι κρατικές υποχρεώσεις έχουν πρακτικά καταργηθεί, την ίδια στιγμή οι “ασφαλιστικές εισφορές” εργαζόμενων, υποαπασχολούμενων και άνεργων έχουν διαμορφωθεί σε επίπεδα στα οποία αυτοί αποδεδειγμένα δεν είναι σε θέση να ανταπεξέλθουν.
Αυτή ωστόσο, είναι μόνο η αρχή της δημιουργίας του ασφαλιστικού χρέους: πέραν της σκόπιμης κατανομής των εισφοροδοτικών υποχρεώσεων κατά τρόπο ώστε να εξασφαλιστεί το αδύνατο της ανταπόκρισης –και επομένως η δημιουργία χρέους– από τα χαμηλότερα εισοδήματα, έχει θεσπιστεί από χρόνια μια σειρά ρυθμίσεων που εμφανώς αποσκοπούν στην γιγάντωση του συγκεκριμένου χρέους: τοκογλυφικές προσαυξήσεις οφειλών (άσχετες με τα τρέχοντα επιτόκια), απαγόρευση εργασίας οφειλετών (άρα τελικά και κάθε δυνατότητας αποπληρωμής των οφειλών τους), καθώς και χρέωση ασφαλιστικών υπηρεσιών που δεν παρέχονται. Οι συγκεκριμένες διαπιστώσεις μας επιτρέπουν –χωρίς καμία διάθεση υπερβολής ή εκβιασμού συμπερασμάτων– να μιλήσουμε για “Μηχανισμό Κατασκευής Ασφαλιστικού Χρέους”.
Η μετατροπή των κατασκευασμένων ασφαλιστικών οφειλών σε οφειλές προς το δημόσιο (που είναι εκτεθειμένο πρακτικά με το σύνολο της περιουσίας του στον χρηματοπιστωτικό τομέα) και η συνακόλουθη επιβολή μέτρων αναγκαστικής είσπραξης, δηλαδή κατασχέσεων περιουσιών και τραπεζικών λογαριασμών, δεν αφήνουν καμιά αμφιβολία για τους σκοπούς του συγκεκριμένου μηχανισμού.
Υπό αυτές τις συνθήκες, η επίκληση της ανάγκης χρηματοδότησης του ασφαλιστικού συστήματος από την πλευρά των ασφαλισμένων, προκειμένου δήθεν να συντηρηθεί η βιωσιμότητά του, γίνεται καθαρά προσχηματική και αποσκοπεί αποκλειστικά στην δικαιολόγηση των παράλογων εισφοροδοτικών υποχρεώσεων. Οι τελευταίες –και το παραγόμενο από αυτές χρέος– καμία σχέση δεν έχουν με τις ανάγκες χρηματοδότησης του ασφαλιστικού συστήματος και των συντάξεων, αφού οι πόροι που προορίζονται για αυτόν τον σκοπό δεν εισπράττονται, ενώ υπάρχοντες πόροι κατευθύνονται αλλού.
Οι “αυτοαπασχολούμενοι” αποτελούν ιδιαίτερο στόχο της κατασκευής ασφαλιστικού χρέους.
Κατά συντριπτική πλειοψηφία, δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν τα προς το ζην, πλήττονται σκληρά από την κρίση σε βάθος δεκαετίας ενώ, ως δήθεν “επιχειρηματίες”, δεν προσμετρώνται καν στα ποσοστά ανεργίας. Ωστόσο, η ελάχιστη ελίτ των μεγαλοεισοδηματιών παρουσιάζεται συστηματικά ως αντιπροσωπευτική του συνόλου των αυτοαπασχολούμενων, προκειμένου να κατασυκοφαντηθούν και στοχοποιηθούν οι “πληβείοι”.
Η ερμηνεία αυτής της ιδιαίτερης στοχοποίησης της αυτοαπασχόλησης αφορά μια άλλη χαρακτηριστική πρόθεση της εφαρμοζόμενης πολιτικής, πέραν της βάρβαρης απαλλοτρίωσης των περιουσιών του κόσμου της εργασίας: πρόκειται για την διάλυση των μικρών γραφείων, των καταστημάτων και των “ατομικών επιχειρήσεων”, προκειμένου το αντίστοιχο μερίδιο της αγοράς να παραδοθεί ακέραιο σε επερχόμενες μεγάλες εταιρείες του κατασκευαστικού ή του εμπορικού τομέα, μαζί με το εξαθλιωμένο –και επομένως φθηνό– ανθρώπινο παραγωγικό δυναμικό.
- Η εμπειρία μας ως μηχανικών
Ως μηχανικοί, γνωρίσαμε ασφαλιστικές υποχρεώσεις των 4000€ ή 5000€ ετησίως, ανεξαρτήτως εισοδήματος. Από την στιγμή που παίρναμε την άδεια άσκησης επαγγέλματος υποχρεωνόμασταν να πληρώνουμε τις εισφορές αυτές ακόμα και όταν ήμασταν άνεργοι, ή δεν είχαμε καν ανοιχτά βιβλία στην εφορία, λόγω της λεγόμενης «ασφάλισης επαγγελματικής ιδιότητας», δηλαδή της ασφαλιστικής μας χρέωσης μόνο και μόνο επειδή ήμασταν μηχανικοί.
Αυτές οι υποχρεώσεις θεμελίωσαν το χρέος των χαμηλότερων εισοδημάτων που από τότε εξακολουθεί να γιγαντώνεται. Άνεργοι συνάδελφοι που εγκατέλειψαν κατά χιλιάδες την επαγγελματική δραστηριότητα ή ακόμα και τη χώρα, προκειμένου να αποφύγουν τις συγκεκριμένες οικονομικές διώξεις, εξακολούθησαν να “ασφαλίζονται” μόνο ως προς την συνέχεια της οικονομικής δίωξης, ακόμη και αφού έκλειναν τα βιβλία τους.
Επιπλέον, ο αποκλεισμός των οφειλετών από την πρόσβαση στην υγεία και των ανέργων από την κάλυψη του ΟΑΕΔ, χωρίς την αφαίρεση των αντίστοιχων προβλέψεων από τις εισφοροδοτικές υποχρεώσεις, ενίσχυε σκανδαλωδώς το κατασκευασμένο χρέος με οφειλές για μη παρεχόμενες υπηρεσίες.
Έτσι, ειδικά μέσα στην περίοδο της κρίσης, όπου η κατάρρευση του κατασκευαστικού τομέα ήταν πλήρης, τα ασφαλιστικά χρέη μαζικοποιήθηκαν.
Το 2011, με τον νόμο 3986, επιβλήθηκαν αυξήσεις στις εισφορές, τις οποίες καταφέραμε να αποτρέψουμε με κινητοποιήσεις, ωστόσο τώρα αυτές επιβάλλονται αναδρομικά παρά τον νέο ασφαλιστικό νόμο του 2016 και παρά το γεγονός ότι προσβάλλονται νομικά (εκκρεμεί απόφαση του ΣτΕ σε προσφυγή του ΤΕΕ).
Υποτίθεται ότι ο νέος ασφαλιστικός νόμος θα ορθολογικοποιούσε το σύστημα των ασφαλιστικών εισφορών προσφέροντας κάποια ελάφρυνση στον ρυθμό συσσώρευσης των χρεών. Ωστόσο –συνδυαστικά με τις αντίστοιχες φορολογικές μεταρρυθμίσεις– αυτό που τελικά ορθολογικοποίησε ήταν ο μηχανισμός κατασκευής χρέους: ενώ οι μειώσεις στις εισφορές άνεργων και υποαπασχολούμενων αντισταθμίζονταν με το παραπάνω από φορολογικές επιβαρύνσεις, για όλους τους υπόλοιπους, οι ασφαλιστικές εισφορές εκτοξεύτηκαν σε ύψη που καθιστούσαν αδύνατη την εξυπηρέτηση τους.
Όπως εξηγήσαμε σε υπόμνημά μας (ως ΑΣΜ) στο υπουργείο Εργασίας στις 27/1/17: “Η υποχρέωση των χειμαζόμενων αυτοαπασχολούμενων συναδέλφων να πληρώνουν σχεδόν το 38% των υπαρκτών ή ανύπαρκτων (τεκμαρτών) εισοδημάτων τους σε ασφαλιστικές εισφορές, συν τα αναδρομικά του Ν. 3986/2011, συν τέλος επιτηδεύματος 650€ ανά έτος, συν τουλάχιστον 22% φόρο από το πρώτο (υπαρκτό ή ανύπαρκτο) ευρώ, συν τον ίδιο φόρο ως προκαταβολή του επόμενου, καθιστούν γελοιογραφική την υποτιθέμενη “ελάφρυνση” των ασφαλιστικών υποχρεώσεων άνεργων και υποαπασχολούμενων, ενώ αποτελούν σαρωτικό αντικίνητρο για οποιονδήποτε θα μπορούσε να έχει μια κανονική δουλειά”. Επίσης υποδείξαμε περιπτώσεις όπου οι φορολογικές-εισφορολογικές υποχρεώσεις υπερέβαιναν το φορολογητέο εισόδημα.
Στο ίδιο υπόμνημα επισημάναμε ότι “τα αποθεματικά του (πρώην) ασφαλιστικού ταμείου ΤΣΜΕΔΕ, πέραν του “κουρέματος” που υπέστησαν μέσω του PSI, κατευθύνθηκαν αρχικά με αδιαφανείς διαδικασίες σε συνεχείς “ανακεφαλαιοποιήσεις” της πρακτικά χρεοκοπημένης Τράπεζας Αττικής και από εκεί σε σκανδαλώδη δάνεια και εγγυητικές επιστολές μεγαλοεργολάβων”. Αυτό νομίζουμε ότι θέτει υπό αμφισβήτηση την ευαισθησία για τις οικονομικές ανάγκες του ασφαλιστικού συστήματος που εκφράζεται με την υπερχρέωση των ασφαλισμένων.